Kadim Burdur

Üyesi olduğum Eski Yakın Doğu Tarihi, Kültürü (Facebook) katılımcılarından birisi ‘zamanı geldi, bu yaz gitmek gerek’ diye  Sagalassos kentiyle ilgili bir haber geçince, coşup Burdur ilindeki kadim mirasla ilgili bilebildiğim kadarıyla bir harita hazırladım. Bütün bu yerlere dair artefaktları birleştiren yer tabii ki eşsiz Burdur Müzesi, haritada sarı yıldızla işaretlendi. Markerlar üzerine tıkıladığınızda açılan pencerelerden ilave bilgi ve linklere ulaşıyorsunuz.

Pisidia kentlerinden Sagalassos 2017’den itibaren dünya sahnesine çıkacak, Cremna’da çalışmalar  sürüyor.

Likya şehirleri Bubon, Balbura ve Lidya şehri Kibyra buluntularını hem Burdur Müzesinde hem de kazı yerlerinde görebilirsiniz.

Hacılar, Kuruçay Höyüğü ve Höyücek neolitik döneme kazı yerleri, buluntular Burdur’da sergileniyor. Hacılar için Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesine de bakılabilir.

Outerbanks, North Carolina

Eğer benim gibi bir kaç günlüğüne doğa güzellikleri içinde kafa dinlemeye, plajda ateş yakmaya, kumullar üzerinde yürümeye, feribotla deniz geçip bütün ufunetlerinizi atmaya ve birazcık da gezmeye heves ediyorsanız Outerbanks’ı tavsiye ederim. Heyecanlıysanız  uçurtma sörfü veya planör uçuşları mümkün, sükunet karakterinizin ana direği ise balık tutma, kamp ateşi, plaj yürüyüşü emrinizde, meraklıysanız muazzam bir İngiliz bahçesi ve  dünyada bir uçağın ilk defa havalandığı pistteki müzeyi ziyaret program dahilinde.

Outerbanks, Atlas Okyanusunun milyonlarca yıl içinde North Carolina  açıklarına ana karaya paralel dar bir şerit şeklinde yığdığı yaklaşık 192 kilometre uzunluğunda bir kara parçası. Bir yanı engin deniz, bir yanı anakara ile arada kalan sakin su (yani bu doğal şerit bir çeşit dalgakıran işlevi görüyor).

 

Bu coğrafi oluşuma kıyı oku da deniyor, ingilizce barrier island olarak anılıyor. Adaya giriş kuzeyde köprü yollarla, güneyde feribotlarla temin edilmiş.

 

Karayoluyla ilk geçilen adanın ismi Roanoke, buradan okyanusa doğru Bodie adasına geçiliyor, oradan itibaren güneye doğru Hatteras adası ve en uçta da Ocracoke adası var. Roanoke, Bodie, ve Hatteras birbirlerine karayolu ile bağlı, Ocracoke adasına yalnızca feribotla geçiliyor.

Roanoke adasında İngiltere kraliçesi Birinci Elizabeth adına adanmış bir bahçeyi gezdik.

Bodie adasında iki mevkii ilgi çekiciydi. İlki Jockey’s Ridge kumul parkı, Kuzey Amerikanın en büyük kumulunun yerleştiği bir ekosistem olarak korunmuş, özellikle gün batımını izlemek bir zevk turistler için.

 

İkinci mevkii de Wright kardeşlerin 1903 yılında ilk defa uçak havalandırdıkları pist, bu mevkii bir müze olarak korunmuş. Orville ve Wilbur Wright kardeşlerin başarıları bir abide ile ölümsüzleştirilmiş.

 

Hatteras adasına geçiverince Pea İsland Vahşi Hayatı Koruma parkı var, burada bir yanda adalar ekosisteminin kuş cenneti olan sazlık kısmını görüyorsunuz, tam karşıda da plaja geçip gün batımının romantizmini yaşayabiliyorsunuz.

Gece plaj ateşi yakmak zevki muazzam.

Tatilimiz için tuttuğumuz evin balkonundan bir görünüm.

Hatteras adasındaki deniz feneri iki sebeple meşhur, ilki Amerika’daki en uzun fener, ikincisi zamanında su altında kaldığı için bütün yapıyı tekerlekler üzerinde daha kuru bir mevkiye taşımışlar. Arka bahçede fener bekçilerinin lojmanları var, fenere çıkıp adaya ve okyanusa tepeden bakabiliyorsunuz.

Fenerin yanıbaşında da muhteşem bir plaj var.

Seyahati öyle planladık ki kuzeyden karayoluyla adalara girelim güneyden feribotla çıkalım istedik. Bunun için ilkin Hatteras’tan Ocracoke adasına feribotla geçtik.

Ocracoke adasında zamanında batık İspanyol gemilerinden yüzerek kurtulan atların torunlarının şu anda korunmaya alındığı midilli tavlasında durduk.

Ve karşı tarafa insana nerdeyse el değmemiş hissi veren plajlar kısmına geçtik.

Ocracoke köyü küçük bir koy etrafına konuşlanmış masalsı bir balıkçı köyü. Otelleri, restoranları ve tekneleriyle dört dörtlük bir deniz tatili yapmak için ideal.

Ve tabii ki Ocracoke adasından anakaraya feribotla geçme zamanı geldi. Duyduğuma göre kışın bu neredeyse ıssız diyeceğimiz adaya gelip kalanlar oluyormuş, anlata anlata bitiremiyorlar.

 

Giderseniz iyi eylenceler, iyi dinlenmeler!

İYON BİRLİĞİ (IONIAN LEAGUE)

Büyükannelerim Batı dünyasının Grek, milletin kendisinin Hellas yada Hellada, benim de Yunanlılar diye bildiğim milletten Yonanlar diye bahsederlerdi.

Allah Allah, ne alaka yani, herhalde şive meselesidir, ‘Yunan’ diyemiyorlar diye geçiştirirdim.

Meğersem, onlar belki de en doğrusunu söylüyorlarmış.

İnternet ansiklopedisi Vikipedi’nin Yunanlar maddesinde bu adlandırmaların kökeni ve geçerli oldukları kültür coğrafyalarına dair bilgiler veriliyor.

Ama arkadaşlardan öğrendiğime göre Yunan sözcüğü köken olarak İyonya terimi ile alakalıymış.

Peki o zaman Yonan ifadesini  İyonya sözcüğüne nasıl bağlayacağız?

Bir arkadaş İyonyan ifadesini grafik olarak öyle bir yazdı ki, Yonan ifadesini orada açıkca gördüm: iYONyAN.

Tabii ki bu saptamayı araştırmalarla filan destekleyecek durumum yok, bütün bunlar spekülatif kelime oyunlarından öteye geçmeyebilir 🙂 .

Hellas sözcüğünün kökü üzerine  bilgilere bakınca Yunanlar’ın niye kendilerini öyle adlandırdığına dair ipuçlarını görebiliyoruz. (Meraklıysanız verdiğim linki okuyunuz.)

Peki, nedir İyonya, nereleridir?

Kadim tarihçi Herodot Ege’de İyon Birliğini oluşturan on iki şehir-devlet sayıyor.

1 Phocaea (Foça), 2 Klazomenai (Kilizman), 3 Erythrai, 4 Sakız adası, 5 Teos, 6 Lebedus, 7 Colophon, 8 Efes, 9 Myus, 10 Priene, 11 Sisam adası ve 12 Milet.

İyonya’nın tarihi MÖ 1100’e kadar gidiyor ve İyonya Liginde yukarıda sayılanlara ilaveten Smyrna (İzmir) gibi başka şehirler de var.

Herodot’un hatırasına bu on iki şehirin (dodekapolis) yerlerini belirten bir harita yaptım.

Tabii ki o zamandan bu zamana bu şehirler ayakta kalmamış, şu anda arkeolojik kazılarla ortaya çıkarılan izlerini ziyaret edebiliyoruz.

Haritadaki ikonlara tıkılarsanız o yer hakkında bilgi linkleri içeren bir pencere açılıyor.

İyonya üzerine genel bilgiler için ilk haritada Ege denizi içine yerleştirdiğim ikona tıkılayın.

İkinci bir haritayı da  bu arkeolojik yerlerle ilgili müzeler ve civardaki ziyarete değer diğer ilginç yerleri belirtmek üzere hazırladım.

Aynı haritada Sakız ve Sisam adalarına nasıl gidilir  onu da işaretledim, ilgili ikonlara tıkıladığınızda gerekli bilgilere erişebilirsiniz, olası bir gezinizi planlamak kolay olur.

Birinci Harita: Iyon Birliğine ait 12 şehirin bugünkü yerleri

https://mapsengine.google.com/map/edit?mid=z_CpCUl4wlOg.k0Pi6FsrhlNQ

İkinci Harita: Ayrıntılı Rehber (Civar Müzeler ve Diğer İlginç Yerler)

https://mapsengine.google.com/map/edit?mid=z_CpCUl4wlOg.kNJVS7A91K5Q

ANADOLUNUN NEOLİTİK ZENGİNLİĞİ

Anadolu neolitik döneme (MÖ 11,000-5500) ait en eski arkeolojik yerleri barındırıyor.

Bu, insanlık ve medeniyetler geçmişine dair  yepyeni bilgiler doğuracak bir zenginlik.

Neolitik dönemde tarım başladı ve bu olay tarihin akışını muazzam  dönüştürdü.

Türkiye’de dünya çapında meşhur neolitik yerleşim kompleksleri var.

Çatalhöyük  9500 yıl önce Konya ovasında kuruldu. Nüfusu zamanının en büyük raddelerine ulaştı. Bindörtyüz yıl ayakta kaldı.

Göbekli Tepe daha da eski, Çatalhöyük’ten 2500 yıl önce Urfa’da  inşa edildi.

Neolitik zenginlik sırları günyüzüne çıktıkca birbirinden ilginç sorulara yol açıyor.

Mesela, Çatalhöyük ve Göbekli Tepe birbiriyle alakalı mıdır?

Büyük ihtimalle, hayır.

Göbeklitepe’nin batışı ile Çatalhöyük’ün kuruluşu arasında 600 yıllık bir fark var.

Belki başka yerleşimler vardı bu iki yerleşimi birbiriyle ilintilendirebilecek?

Mesela yine Konya ovasında bulunan Boncuklu Höyük böyle bir yerleşim olabilir mi?

Bu höyük Çatalhöyük’ün 10 km kuzeyinde ve ondan 1000 yıl  daha eski bir neolitik yerleşim.

Orada yaşanma devresi  Göbekli Tepe’nin devrini bir parça tutuyor.

Yani, neolitik devrede büyük tapınaklar ile büyük yerleşimler aynı zaman dilimlerinde varolabilmiş sanki.

Ama bu kadarıyla emin olamıyoruz tabii ki, daha çok çalışmaya, daha çok bilgiye ihtiyaç var.

Peki, insanlık tarihini yeniden yazacağı düşünülen Göbekli Tepe’yi kimler niye yaptı, nerelerden geldiler, nasıl yaşadılar?

Göbekli Tepe hususunda dünya çapında ilgi büyük ve bu nedenle Urfa’daki bu yer devamlı gündemde.

Göbekli Tepe’yi bulan arkeolog rahmetli Klaus Schmidt Washington DC Smithsonian Enstitüsünde 20 Temmuz 2014’teki vefatından bir ay kadar önce bir konferans verdi.

Bu konferansa gittim, merhum üstadla tanıştım, o konferansta hocanın dediklerini bir blogla şu yazımda anlattım.

Ama neolitik dönemin Türkiye için büyük bir kültürel hazine olduğunu düşünüyorum ya, bu kanaatimi nasıl derli toplu bir şekilde paylaşabilirim diye ekstra kafa yordum.

Google Maps sağolsun yardımıma koştu, üşenmeyip  Türkiye’deki neolitik arkeolojik yerlerin sanırım tamamına yakınını  gösteren bir  harita  oluşturdum.

Her bir markerin üzerine tıkılarsanız bir bilgi penceresi açılıyor ve burada o yerle ilgili fotoğraflar, sayfalar ve belgelere linkler veriliyor.

Sarı yıldızla işaretlenmiş yerler müzelerdir ve  arkeolojik kazılardan çıkarılmış ana buluntuların nerlerde sergilendiğini bildiriliyor.

Örneğin, Çatalhöyük buluntuları Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesinde, gibi.

Unutmamak gerekir ki kazı yerlerinin kendisi de bir açıkhava müzesi ve okuludur, ziyareti  zevkli ve eğitici olur.

Bilgiye doyamıyan arkadaşlar için de İ harfi şeklinde görünen ikonaları hazırladım, onlara tıkılarsanız o bölge ve dönem ile ilgili  bilgileri toplu ele alan ciddi makalelere erişebilirsiniz.

Son söz: Anadolunun bağrındaki neolitik zenginlik bütün dünyayı ayağa kaldıracak, tarih kitaplarını yeniden yazdıracak şeyler söyleyecek, lütfen bu konuya ilgi ve desteğinizi esirgemeyin.

https://mapsengine.google.com/map/edit?mid=z_CpCUl4wlOg.k2EPrmc4goJQ